Англи хэлний дүрмүүдийг ойлгож, зөв ашиглах нь бичгийн болон ярианы чадварыг сайжруулахад чухал үүрэгтэй. Энэхүү нийтлэлээр англи хэлний гол дүрмүүдийн товч танилцуулгыг жишээтэйгээр тайлбарлалаа.
1. Үгсийн Аймаг (Parts of Speech)
Англи хэлний үгсийн аймаг нь нэр үг, үйл үг, тэмдэг нэр, дайвар үг, угтвар үг, холбох үг, төлөөний үг, дуудах үг гэх мэт орно.
- Нэр Үг (Noun): Хүн, газар, зүйл, санаа зэргийг илэрхийлдэг.
- Жишээ: book, John, city.
- Үйл Үг (Verb): Үйл явдал, төлөв байдал, байдал зэргийг илэрхийлдэг.
- Жишээ: run, is, think.
- Тэмдэг Нэр (Adjective): Нэр үг буюу төлөөний үгийн шинж чанарыг тодорхойлдог.
- Жишээ: big, beautiful, interesting.
- Дайвар Үг (Adverb): Үйл үг, тэмдэг нэр, эсвэл бусад дайвар үгийн утгыг тодруулдаг.
- Жишээ: quickly, very, well.
- Угтвар Үг (Preposition): Байршил, цаг хугацаа, чиглэл зэргийг илэрхийлдэг.
- Жишээ: in, on, at.
- Холбох Үг (Conjunction): Үг, өгүүлбэр, хэсэг зэргийг холбодог.
- Жишээ: and, but, because.
- Төлөөний Үг (Pronoun): Нэр үгийг орлодог.
- Жишээ: he, she, it.
- Дуудах Үг (Interjection): Сэтгэл хөдлөлийг илэрхийлдэг үг.
- Жишээ: wow, oh, hey.
2. Өгүүлбэрийн Бүтэц (Sentence Structure)
Өгүүлбэр нь дараах үндсэн бүрэлдэхүүн хэсгүүдээс бүрдэнэ: өгүүлбэрийн эхлэл (subject), үйл үг (predicate).
- Энгийн Өгүүлбэр (Simple Sentence): Нэг өгүүлбэрийн эхлэл, үйл үгтэй өгүүлбэр.
- Жишээ: She reads a book.
- Нийлмэл Өгүүлбэр (Compound Sentence): Хоёр буюу түүнээс дээш энгийн өгүүлбэр холбох үгээр холбогдсон өгүүлбэр.
- Жишээ: She reads a book, and he writes a letter.
- Холимог Өгүүлбэр (Complex Sentence): Нэг энгийн өгүүлбэр болон нэг буюу түүнээс дээш хараат өгүүлбэртэй өгүүлбэр.
- Жишээ: She reads a book because she enjoys it.
3. Цагууд (Tenses)
Англи хэлний цагууд нь үйл явдлын цаг хугацааны харьцааг илэрхийлдэг.
- Одоо Цаг (Present Tense): Одоо болж буй буюу давтагддаг үйл явдлыг илэрхийлнэ.
- Жишээ: I eat breakfast every day.
- Өнгөрсөн Цаг (Past Tense): Өнгөрсөнд болсон үйл явдлыг илэрхийлнэ.
- Жишээ: I ate breakfast yesterday.
- Ирээдүйн Цаг (Future Tense): Ирээдүйд болох үйл явдлыг илэрхийлнэ.
- Жишээ: I will eat breakfast tomorrow.
4. Харилцан Хамааралтай Үгс (Subject-Verb Agreement)
Өгүүлбэрийн эхлэл болон үйл үг нь тоо, хэлбэрийн хувьд зохицох ёстой.
- Нэг Нэр Үг, Нэг Үйл Үг:
- Жишээ: The cat runs fast.
- Олон Нэр Үг, Олон Үйл Үг:
- Жишээ: The cats run fast.
5. Тэмдэг Нэрийн Бэрхшээл (Adjective Order)
Тэмдэг нэрийг тодорхой дарааллаар байрлуулах нь зүйтэй.
- Дараалал: Тодотгол (opinion), хэмжээ (size), нас (age), хэлбэр (shape), өнгө (color), гарал үүсэл (origin), материал (material), зориулалт (purpose).
- Жишээ: A beautiful small old round green Chinese wooden carving.
6. Өмнөх Нөхцөл Байдал (Conditional Sentences)
Нөхцөлт өгүүлбэр нь нөхцөл ба үр дүнг илэрхийлдэг.
- Zero Conditional: Ерөнхий үнэнийг илэрхийлнэ.
- Жишээ: If you heat water, it boils.
- First Conditional: Боломжтой нөхцөл ба ирээдүйн үр дүнг илэрхийлнэ.
- Жишээ: If it rains, we will stay inside.
- Second Conditional: Одоогийн эсрэг нөхцөл ба үр дүнг илэрхийлнэ.
- Жишээ: If I were you, I would study harder.
- Third Conditional: Өнгөрсөнд болсон нөхцөл ба үр дүнг илэрхийлнэ.
- Жишээ: If I had known, I would have helped you.
7. Шууд ба Шууд Бус Яриа (Direct and Indirect Speech)
Шууд яриа нь ярианы яг тэр үгийг ашигладаг, харин шууд бус яриа нь яриаг өөрчилж, товчлон илэрхийлдэг.
- Шууд Яриа: He said, “I am going to the store.”
- Шууд Бус Яриа: He said that he was going to the store.
Англи хэлний гол дүрмүүдийг ойлгож, зөв ашиглах нь чухал бөгөөд эдгээр дүрмүүдийг тогтмол давтаж, дадлага хийх замаар сайжруулж болно. Үгсийн аймаг, өгүүлбэрийн бүтэц, цагууд, харилцан хамааралтай үгс, тэмдэг нэрийн дараалал, өмнөх нөхцөл байдал, шууд ба шууд бус яриа зэрэг дүрмүүдийг жишээнүүдийн хамт ойлгож авснаар англи хэлний мэдлэгээ гүнзгийрүүлнэ.
